Syekh Nawawi al-Bantani dan Karya-karyanya

JAS HIJAU – Kecerdasan dan kealiman Syekh Nawawi al-Bantani tidak diragukan lagi. Ulama asal Mesir, Syekh Umar Abdul Jabbar dalam kitabnya Al-Durus min al-Madhi al-Ta’lim wa Hadlirih bi al-Masjidil al-Haram menuliskan bahwa Syekh Nawawi sangat produktif menulis hingga karyanya mencapai seratus judul lebih yang meliputi berbagai disiplin ilmu. Banyak pula karyanya yang berupa syarah atau komentar terhadap kitab-kitab klasik.

Salah satu karya tafsirnya yang monumental adalah Al-Munir. Bahkan, ada yang mengatakan kalau Al-Munir lebih baik dari Tafsir al-Jalalain karya Imam Jalaluddin as-Suyuthi dan Imam Jalaluddin al-Mahalli yang sangat terkenal.

Sementara itu, salah satu kitab yang sampai hari ini masih dikaji di pesantren-pesantren adalah Kasyifatus al-Saja. Kitab ini merupakan komentar terhadap karya Syekh Salim bin Sumeir al-Hadhramy, yakni kitab Safinatu al-Najah.

Untuk menyebut beberapa, berikut sebagian dari karya-karya Syekh Nawawi al-Bantani, di antaranya:

[1] Al-Tafsir al-Munir li al-Mu’alim al-Tanzil al-Mufassir ‘an Wujuh Mahasin al-Ta’wil Musamma Murah Labid li Kasyafi Ma’na al-Qur’an al-Majid
[2] Al-‘Aqd al-Tsamin, Syarah Fath al-Mubin
[3] Sullam al-Munajah, Syarah Safinah al-Shalah
[4] Bahjah al-Wasail, Syarah al-Risalah al-Jami’ah Bayan al-Usul wa al-Fiqh wa al-Tasawwuf
[5] Al-Tausyih atau Quwt al-Habib al-Gharib, Syarah Fath al-Qarib al-Mujîb
[6] Nihayah al-Zayyin, Syarah Qurrah al-‘Ain bi Muhimmah al-Din
[7] Maraqi al-‘Ubudiyyah, Syarah Matan Bidayah al-Hidayah
[8] Nashaih al-‘Ibad, Syarah al-Manbahatu ‘ala al-Isti’dad li Yaum al-Mi’ad
[9] Salalim al-Fadhla’, Syarah Mandhumah Hidayah al-Azkiya’
[10] Qami’u al-Thugyan, Syarah Mandhumah Syu’bu al-Iman
[11] Al-Tsamar al-Yani’ah, Syarah al-Riyadl al-Badi’ah
[12] Kasyf al-Maruthiyyah, Syarah Matan al-Jurumiyyah
[13] Fath al-Ghafir al-Khathiyyah, Syarah Nadham al-Jurumiyyah Musamma al-Kawakib al-Jaliyyah
[14] Nur al-Dhalam ‘ala Mandhumah al-Musammah bi ‘Aqidah al-‘Awwam
[15] Tanqih al-Qaul al-Hadits, Syarah Lubab al-Hadits
[16] Madarij al-Shu’ud, Syarah Maulid al-Barzanji
[17] Targhib al-Mustaqin, Syarah Mandhumah Maulid al-Barzanji
[18] Fath al-Shamad al-‘Alam, Syarah Maulid Syarif al-‘Anam
[19] Fath al-Majid, Syarah Al-Durr al-Farid
[20] Tijan al-Darary, Syarah Matan al-Baijury
[21] Fath al-Mujib, Syarah Mukhtashar al-Khathib
[22] Muraqah Shu’ud al-Tashdiq, Syarah Sullam al-Taufiq
[23] Kasyifah al-Saja, Syarah Safinah al-Naja
[24] Al-Futuhah al-Madaniyyah, Syarah Al-Syu’b al-Imaniyyah
[25] ‘Uqud al-Lujain fi Bayan Huquq al-Zaujain
[26] Qathr al-Ghais, Syarah Masail Abi al-Laits
[27] Naqawah al-‘Aqkdah Mandhumah fi Tauhid
[28] Al-Nahjah al-Jayyidah, Syarah Naqawah al-‘Aqidah
[29] Suluk al-Jadah, Syarah Lam’ah al-Mafadah fi Bayan al-Jumu’ah wa al-Mu’adah
[30] Hilyah al-Shibyan, Syarah Fath al-Rahman
[31] Al-Fushush al-Yaqutiyyah ‘ala al-Raudlah al-Bahiyyah fi Abwab al-Tashrifiyyah al-Riyadl al-Fauliyyah
[32] Mishbah al-Dhalam ’ala Minĥaj al-Atamma fi Tabwib al-Hukm
[33] Dzariyy’ah al-Yaqin ‘ala Umm al-Barahin fi al-Tauhid
[34] Al-Ibriz al-Daniy fi Maulid Sayyidina Muhammad al-Sayyid al-Adnany
[35] Baghyah al-‘Awwam fi Syarh al-Maulid Sayyid al-Anam
[36] Al-Durrur al-Bahiyyah fi Syarh al-Khashaish al-Nabawiyyah
[37] Lubab al-Bayyan fi al-‘Ilmi al-Bayyan

Itulah sebagian karya Syekh Nawawi al-Bantani yang meliputi ragam disiplin ilmu, seperti Akidah, Hadis, Tafsir, Fikih, Tasawuf dan lain-lain. [DR]